Week van de Psychiatrie: Verstandelijke beperking én psychische aandoening?

Het is maart; een maand zonder feestdagen, vakanties of vrije dagen. Misschien een verjaardag tussendoor of wie weet komt er deze maand een film uit waar je lang naar hebt uitgekeken! Wat wél bijzonder is aan maart is dat de week van 27 maart in het teken staat van de psychiatrie. Overal duiken artikelen op over mensen met een psychiatrisch probleem of zorgverleners die mensen helpen met psychiatrische problemen. Een doelgroep die alleen weinig aandacht krijgt zijn mensen met een verstandelijke beperking én een psychiatrische aandoening. Kan dat? Zeker! Het komt zelfs vaker voor dan je zou denken. Om meer te weten te komen over deze doelgroep spreken we met enkele professionals die al jaren met deze mensen werken!

Dagindeling

De dagindeling van mensen met zowel een verstandelijke beperking als een psychiatrische aandoening verschilt per persoon. Kijkend naar waar iemand last van heeft wordt het zorgplan aangepast op de persoon. De cliënten moeten ervoor behoedt worden dat ze onder gestimuleerd worden. Dit kan als gevolg hebben dat ze moeilijk gedrag vertonen en gaan piekeren. Anderzijds moet er ook op gelet worden dat ze niet overvraagd worden en de cliënten daarmee kwaad gedaan wordt. Mensen met zowel een verstandelijke beperking als een psychiatrische aandoening zijn dubbelop belast. Ze zijn zich namelijk niet zo bewust van het feit dat ze een psychiatrische aandoening hebben in tegenstelling tot mensen zonder een verstandelijke beperking. Wij kunnen ons over onze psychiatrische aandoening inlezen en ons voorbereiden op wat er komen gaat, waar iemand met een verstandelijke beperking dit niet kan. Het zorgplan bij deze doelgroep is dan ook eeuwig veranderlijk, omdat het per dag kan verschillen waar diegene toe in staat is. Het moet natuurlijk wel leuk blijven voor de cliënten. Er moet meebewogen worden met de cliënt en er moet goed gekeken worden naar wat ze wel en niet past op dat moment. Het is niet zo dat op een gegeven moment het perfecte plan voor een cliënt klaarligt en dat deze niet veranderd hoeft te worden. Er moet veel structuur en regelmaat zijn. Ze kunnen aangeven dat ze dit niet willen, maar ervaring leert dat ze structuur en regelmaat veel goed doet. Vooral met betrekking tot de psychiatrische aandoening. Het kan soms zijn dat er wat aanpassingen gedaan moeten worden op het “reguliere” dagprogramma, omdat natuurlijk niet iedereen iets even lang vol kan houden. Deze doelgroep heeft overduidelijk veel aan een structurele dagplanning met een duidelijk begin en eind van iedere taak.

Zelfstandigheid

Wanneer een persoon eenmaal begeleid gaat wonen, komen ze eigenlijk nooit terug naar volledige zelfstandigheid. Mensen met een ernstige verstandelijke beperking komen binnen op jonge leeftijd, omdat de zorg vanuit thuis niet meer toereikend is. Door de jaren heen wordt er dan een psychiatrische aandoening ontwikkeld. Mensen met een lichtere verstandelijke beperking redden het vaak langer in de maatschappij. Deze groep zie je dan binnenkomen wanneer er een mantelzorger wegvalt waarna ze aangewezen zijn op professionele hulp. Opnieuw integreren in de maatschappij gebeurd weinig binnen deze groep, omdat ze sowieso altijd gebonden zullen zijn aan hun verstandelijke beperking en zichzelf in combinatie met de psychiatrische aandoening afhankelijk maken van begeleiding en ondersteuning. In sommigen gevallen hebben ze ook de hele dag door een monitor nodig. Wél komt het voor dat mensen vanaf een woonpark zelfstandig genoeg worden om begeleid te gaan wonen in een appartement. Anderzijds zie je soms ook de zorgvraag vergroten en dat er hierbij vanaf begeleid wonen naar het woonpark wordt verhuist, zodat in de behoeftes van de client voldaan kan worden.

Begeleiding

Er zit een verschil tussen de begeleiding van mensen met alleen een verstandelijke beperking en van mensen met zowel psychiatrische problemen als een verstandelijke beperking. Er is natuurlijk een overlap. De begeleiding moet er altijd op bedacht zijn dat er sprake is van een verstandelijke beperking, maar met de cliënten die bijgaand ook een psychiatrische aandoening hebben wordt er meer gedragskundige hulp ingezet. Er wordt veelal gevraagd aan een psychiater om mee te kijken en zo deze mensen ook te ondersteunen in de vorm van medicatie. De grootste winst die ze qua begeleiding behalen met deze groep clienten is, zoals één van de experts het noemde, beeldvorming. Wat is nou hetgeen waar deze persoon last van heeft? Hoe gaan we daarmee om? Hoe wordt de dag ingericht? Hoe kan je het beste tot deze persoon doordringen? Dit zijn allemaal dingen die meer verschil maken voor de cliënten dan een pilletje meer of minder.

Doelgerichte zorgverlening

Hoe gaan zorgverleners ermee om die maar op een van de twee vlakken opgeleid zijn? Een logopedist die helpt met spraakproblemen van een gehandicapte heeft natuurlijk weinig kaas gegeten van de psychiatrische achtergrond waar hun cliënt mee kampt. Hoe wordt hiermee omgegaan? Ervaring in het vak leert hoe met de combinatie van beide om te gaan. Als je in de gehandicaptenzorg werkt kom je al snel in aanraking met cliënten die geaffecteerd zijn met zowel een verstandelijke beperking als een psychiatrische aandoening. Op een gegeven moment krijg je een gevoel voor met het omgaan met mensen uit deze doelgroep. Cliënten die bijvoorbeeld heel erg nerveus en achterdochtig zijn worden benaderd vanuit een punt van rust en wordt ervoor gezorgd om zo voorspelbaar mogelijk te zijn. Verder is er ook sprake van samenwerking tussen scholing en mensen die jaren ervaring hebben in het vak. Professionals en scholing wisselen bevindingen uit en proberen elkaar zo goed mogelijk te adviseren in wat er het beste gedaan kan worden in bepaalde situaties.

Criminaliteit en een verstandelijke beperking

Mensen met een verstandelijke beperking komen makkelijker in de criminaliteit terecht. Ze komen met politie en justitie in aanraking en zijn ook gevoelig om verslaafd te raken aan drugs en/of alcohol. Door hun verstandelijke beperking hebben ze hier maar gedeeltelijk invloed op. Toch worden ze er volledig op afgerekend en gestraft op een manier waar ze weinig of geen baat bij hebben.

Zoals hieruit blijkt is het een zeer complexe situatie om zowel een verstandelijke beperking als een psychiatrische aandoening te hebben. Uit onderzoek blijkt dat mensen met een verstandelijke beperking 3 keer meer kans hebben om psychiatrische problemen te ontwikkelen. Het komt dus vaker voor dan je zou denken.